کد مطلب:35477 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اعتقادات

«صور» كه در آيات قرآن به آن اشاره شده و در رستاخيز اسرافيل در آن ميدمد چيست؟

در معناي صور چند وجه گفته شده است:

1ـ صور مجموعة صورت‎ها، شكل‎ها، معاني و اوصاف است.

2ـ صور استعاره از رستاخيز و نشور است. بيشتر مفسران اين دو وجه را نپذيرفته و بر آن دليلي نيافته اند.

3ـ مناسبترين تفسيري كه در روايات نيز تأييد شده معناي زير است:

از پيامبر اسلام(ص) از معناي صور پرسيدند. فرمود: شاخي است از نور كه اسرافيل در آن مي دمد (بحار 6/321؛ علم اليقين 2/1089.) همچنين در حديث آمده: اين شيپور داراي سوراخي است كه در آن به تعداد همة انسان‎ها منفذهايي است و ارواحشان در آن جاي مي گيرد (علم اليقين 2/1090.)

پس اگر اين شيپور از جنس نور باشد و ارواح انسان‎ها در آن قرار گيرد، بنابراين، كه الفاظ براي معاني ابتدايي و محسوس وضع شده است. بايد نام شيپور بر آن از باب تشبيه باشد، ولي بنابر مبناي صحيح كه الفاظ براي ارواح و اهداف معاني وضع شده، و هيچ كدام از مصاديق خاص در اعصار و امصار دخيل نيست، اطلاق آن بر وسيله نوري از سنخ حقيقت است، نه مجاز مرسل با تشبيه. به هر تقدير با وسيله اي در قيامت همگان حاضر مي شوند؛ چنان كه در لشكر گاه‎ها براي اهداف گوناگون مانند آماده باش، شامگاه، صبحگاه، كوچ و حركت در شيپور مي دمند. از اين رو در حديث آمده: صور قيامت شاخي است از نور كه صداي مخصوص ندارد (علم اليقين 2/1089.) و بر اين پايه در قرآن از صور با عنوان‎هاي «صيحه»، «صاخّه»، «زجرة»، و «قارعة» ياد شده است.

بنابراين، نفخ صور عبارت است از دعوت يا «نداي ويژه» كه گاهي جهت ميراندن موجودات از آن بهره مي گيرند و گاهي با آن به موجودات فرمان بعث و نشور مي دهند. اين فرمان و ندا (نفخ صور) به قدري بزرگ و گسترده است كه همه آسمان‎ها و زمين را در مي نوردد.

امام سجاد(ع) مي فرمايد: «إنّ الله يأمر إسرافيل فيهبط إلي الدّنيا و معه صور، و للصّور رأس واحد و طرفان، و بين طرف كلّ رأسٍ منهما ما بين السّماء والأرض … فينفخ فيه نفخة فيخرج الصّوت من الطّرف الّذي يلي الأرض فلا يبقي في الارض ذو روح إلاّ صعق و مات، و يخرج الصّوت من الطّرف الذي يلي السّماوات فلا يبقي في السّماوات ذو روحٍ إلاّ صعق و مات...» (بحار 6/324)؛ [حق تعالي به اسرافيل فرمان هبوط به دنيا مي دهد و به همراه او شيپوري است. شيپور يك سر و دو طرف دارد. فاصلة ميان هر يك از دو طرف آن به اندازه فاصلة آسمان تا زمين است... . اسرافيل در صور مي دمد و صدايي از آن جانب كه به سوي زمين است خارج مي شود كه در زمين، صاحب جاني باقي نخواهد بود، جز اين كه وحشت زده جان مي بازد و از طرفي كه به سمت آسمان‎هاست نيز صدايي خارج مي شود كه در آن جا نيز صاحب روحي نيست، جز اين كه وحشت زده خواهد مرد... . زمين صاف مي شود بدون كوه و گياه و به مدت زيادي همچنان خواهد ماند. سپس بار ديگر در صور مي دمد و همه اهل آسمان‎ها و زمين زنده مي شوند.

اين مسأله چنان بر حضرت سجاد(ع) اثر گذاشت كه به شدّت گريست: «فرأيت عليّ بن الحسين (صلوات الله عليهما) يبكي عند ذلك بكاءً شديداً» (بحار 6/325.)

گريه حضرت سجاد(ع) درس بزرگي در خود سازي و تهذيب نفس و آماده شدن انسان براي چنين روزي است و در حقيقت تازيانه اي بر جان سالكان كوي خداست.

شايان ذكر است، مسأله نفخ صور پر پيچ و خم و پر رمز و راز است. از اين رو علامه مجلسي(ره) مي نويسد:

البته ايمان به آنچه از وحي الهي در قرآن و سنّت معصومين(ع) رسيده است تنها راه نجات است، ولي بحث تفصيلي دربارة عناوين ياد شده مرهون علم به صحت صدور خصوصيات نصوص مأثور است و احراز چنين علمي در مسائل اعتقادي و كلامي سهل نيست، گرچه اعتماد به امثال آنها در مسائل فرعي و فقهي آسان است. (بحار 6/336)

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 4 (معاد در قرآن)